तुम्हाला बेलमेटल शिल्पकला जाणून घ्यायची असेल तर लवकर वाचा!

प्राचीन शिल्पकलेचा आनंद आपण नेहमी ऐतिहासिक स्थळे किंवा मंदिरांमधून घेतलेला आहे. आजकालची कला हि केवळ भावनिक आनंदासाठी मर्यादित राहिली नाही तर तिचा भौतिक सुखासाठी देखील उपयोग केला जात आहे जसे कि, रोजच्या दैनंदिनी वापरल्या जाणाऱ्या वस्तू, फर्निचर, वस्त्रनिर्मिती किंवा सर्वच ग्लॅमर ठिकाणी कलेचा वापर हा आवश्यक बनला आहे. म्हणजेच कलेचे आधुनिकीकरण हे लोकांची लाइफस्टाइल आणि उपलब्धतेवर काहीशी विसावलेली दिसते, प्राचीन शिल्पकला आज फारशी दिसत नाही. आपण आपली हि कला हरवली तर नाही ना… ? नाहीये, कारण आजही छत्तीसगढ मधील बस्तर भागात आदिवासींनी उदयास आणलेली आणि आजतागायत जोपासलेली बेलमेटल शिल्पकला मोठ्या प्रमाणात कार्यरत आहेत. येथील अनेक कारागिरांच्या कुटुंबाचा उदरनिर्वाह याच कलेवर आहे. या धातू शिल्पकलेमध्ये ई. स. २५०० पूर्वीच्या हडप्पा संस्कृतीची झलक दिसते. सिंधू संस्कृतीकालीन कलेमध्ये जसे हत्ती- घोडे, देवी देवतांचा चित्रांचा समावेश दिसतो त्याचप्रमाणे बेलमेटल शिल्पकलेमध्ये देखील यांची झलक पाहावयास मिळते. शोभेच्या वस्तू, देवघरातील मूर्ती आणि पूजापाठ सामग्री व्यतिरिक्त घरगुती वापराच्या वस्तूदेखील या कलेद्वारे सजविल्या आहेत.

बेलमेटल शिल्प कलाकृती बनविण्यासाठी पितळ, कांस्य, जस्त, तांबे आणि अल्युमिनियम वापरले जाते. सुरुवातीला मातीपासून एक ढोबळ आकृती तयार केली जाते. त्यावर पुन्हा मधाच्या पोळ्याने डिझाईन बनविली जाते. त्यावर पुन्हा दुसऱ्यांदा नदीकिनाऱ्यावरील चिकन मातीचा लेप दिला जातो आणि नंतर भट्टीमध्ये भाजून पक्की बनविली जाते. त्यानंतर वरील सर्व धातूंच्या द्रवरूप मिश्रणरहित साच्यात टाकून फायनल टचअप दिला जातो. या संपूर्ण प्रक्रियेला साधारणतः एक आठवडा लागतो.